U svom zivotu sam imao samo jednog idola - Kocu Popovica. Nekada sam i Tita volio, ali nikada kao Kocu. Kad se sedamdesetih pred njegovom silom Koca "dobrovoljno" povukao, poceo sam o Titu razmisljati drugacije. Poceo sam, sam za sebe, vagati njegove poteze, govore...
Branio sam ga devedesetih od nacionalista, jer oni su Tita klevetali zbog svojih razloga.
Zbog dobrih svari koje je ucinio, mnoge sam mu greske oprostio.
Ali, nikada mu nisam "oprostio" Kocu.
Zato vam, na danasnji dan, na dan kada je Koca rodjen, nudim ovaj lijepi clanak Damjana Pavlice, objavljen u e-Novinama.
( Clanak mi je danasnji dan ucinio lijepim. Nadam se da ce i vama.
Nagradno pitanje:" Zasto Canak ima brkove?)
**********************
Na današnji dan je 1908. godine u Beogradu rođen Konstantin Koča Popović, nadrealistički pesnik, filozof i vojskovođa, diplomata i narodni heroj Jugoslavije. Koča je bio poručnik Španske republikanske armije tokom borbe protiv fašizma u Španiji, a potom komandant slavne Prve proleterske brigade tokom antifašističkog rata u Jugoslaviji. Nakon rata je bio načelnik Generalštaba JNA, šef jugoslovenske diplomatije te potpredsednik SFRJ. Sedamdesetih godina povlači se iz političkoga i javnog života zbog čistke liberala u Srbiji
MLADOST
Po svršetku gimnazije u Beogradu, Koča je u Sarajevu završio oficirsku školu Vojske kraljevine Jugoslavije, te 1927. godine proizveden u čin artiljerijskog potporučnika. Nakon toga je otišao u Francusku na studij filozofije. Tokom studija u Parizu se priključio nadrealističkom pokretu, povezavši se sa umetnicima iz Bretonovog kruga. Po povratku u kraljevinu Jugoslaviju zbog svojih političkih stavova je bio više puta hapšen. 1933. godine je postao član ilegalne Komunističke partije Jugoslavije.
ŠPANSKI GRAĐANSKI RAT
Po izbijanju španskog građanskog rata, Koča je iz Francuske peške prešao preko Pirineja u Španiju i svrstao se u redove Španske republikanske armije. Prvo je bio običan borac, da bi ubrzo, kao školovani oficir, postao komandant artiljerijskog diviziona i stekao čin poručnika Španske republikanske armije. Iz Španije je pisao da su “prvih dana generalske pobune anarhisti napravili čuda, zaista prezirući smrt”. Dve godine je učestvovao u svim borbama artiljerijskih jedinica internacionalnih brigada, na svim bojištima republikanske Španije, do njene poslednje bitke za Madrid. Posle sloma Republikanske armije Španije, Koča Popović, zajedno sa ostalim borcima internacionalnih brigada, februara 1939. prelazi u Francusku. Zbog učešća u ratu interniran je u koncentracioni logor Sen Siprijen, gde provodi dva meseca.
Poručnik republikanske armije, osmatra položaj neprijatelja: Koča Popović
USTANAK U JUGOSLAVIJI
Oružanu borbu protiv fašizma započetu u Španiji, Popović nastavlja u redovima Vojske Kraljevine Jugoslavije kao komandant pukovske komore. Umalo je zarobljen od Nemaca kod Ivanjice nakon aprilskog sloma 1941. godine, ali je sa svojom jedinicom uspeo da se odmetne u šumu. Sa partizanima je od izbijanja ustanka u Jugoslaviji jula 1941. godine. Bio je komandant kosmajskih partizana tokom jula i avgusta, kada je planina Kosmaj nadomak Beograda bila ustaničko središte u Srbiji. Sa razvojem ustanka, postavljen je za komandanta grupe odreda u Šumadiji i zapadnoj Srbiji.
U vreme sloma Užičke republike, novembra 1941. godine, Koča je ostavljen da komanduje zaštitnicom koja je obezbeđivala povlačenje Vrhovnog štaba i glavnine partizanskih snaga iz Užica, jedva izvukavši živu glavu. Nakon gušenja ustanka u Srbiji, komandant Koča je stao na čelo srpskih partizana koji su nastavili borbu. Postavljen je za komandanta Prve proleterske brigade 21. decembra 1941. godine. Početkom 1942. godine, njegova brigada je preživela čuveni Igmanski marš. Pod Kočinom komandom, brigada je krenula u veliku ofanzivu ka Bosanskoj krajini, oslobađajući od vlasti NDH mnoge gradove: Livno (avgusta 1942), Jajce (septembra 1942), Teslić (januara 1943), Gornji Vakuf (marta 1943), Nevesinje (marta 1943), Kalinovik (marta 1943), Foču (maja 1943), Vlasenicu (juna 1943), Zvornik (jula 1943). O svojim borcima je zapisao u Dnevniku:
„Neprekidno sam se divio spokojnoj hrabrosti proletera. Efikasnost bez nemira i užurbanosti, samouverenje bez hvalisavosti, odlučnost i upornost u izvršavanju zadataka, bez vike, jedna stalna pribranost i u najtežim situacijama. Sve se to ispoljavalo i izbijalo u neprekidnim borbama sa neprijateljem. Manje smo se odmarali — bili tvrđi i svežiji; slabije se hranili — bili žilaviji; slabije naoružani — ubojitiji; bez motorizacije — brži. Skuplja je bila svaka naša smrt, naše je disanje imalo drukčiju, posebnu vrednost. Kao da su se sve naše muke, napori i teškoće zgušnjavali u ubojit prkos, kao da su se preokretali u našu prednost.“
Krajem 1942. godine Koča je postavljen za komandanta Prve proleterske divizije. Verovatno se najslavnija Kočina pobeda zbila juna 1943. godine, kada je tokom bitke na Sutjesci samoinicijativno rešio da probije nemački obruč, omogućivši spas glavine snaga Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Koča je nakon toga umalo smenjen jer je proboj učinio samoinicijativno, ne čekajući odluku Vrhovnog štaba (čitaj Josipa Broza). Izgleda da NOVJ ipak nije mogla priuštiti gubitak jednog od najboljih vojskovođa, pa je Koča samo ukoren, ostavši bez zasluženog priznanja za proboj.
Koča je malo potom postao general, dokazavši se u borbama protiv nemačkog 15. brdskog armijskog korpusa u centralnoj Bosni, i nebrojenim drugim svakodnevnim borbama. Konstantin Popović je jula 1944. godine postavljen za komandanta Glavnog štaba Srbije. To je bilo vreme kada se težište borbenih dejstava prenosilo na Srbiju, pred odlučujućom bitkom za njeno oslobođenje.
U vreme savezničkih vazdušnih udara, Koča je imao dužnost Britancima dostavljati informacije o nemačkim položajima na Balkanu. Posebno je tragično bilo bombardovanje Leskovca, kada su Britanci izviđanjem iz vazduha utvrdili jaku koncentraciju nemačkih oklopnih snaga, pa su odlučili da na Leskovac pošalju teške bombardere, koji su do tada uglavnom bili rezervisani za velike ciljeve u Austriji i severnoj Italiji. Savezničko bombardovanje nemačkih položaja u Leskovcu je izazvalo ogromne civilne žrtve, što mnogi ne mogu oprostiti Koči ni dan danas.
PERIOD SFRJ
Koča je nakon rata bio poslanik Savezne skupštine Jugoslavije i Narodne skupštine Srbije. Kada je nakon rezolucije Informbiroa 1948. godine ubijen dotadašnji načelnik Generalštaba Arso Jovanović, koji je pokušao da prebegne Sovjetima, Koča je postao načelnik Generalštaba JNA. Kao Načelnik Generalštaba poduzeo je pregovore sa zapadnim silama oko naoružavanja vojske tokom sukoba sa SSSR-om, radi osiguranja od sovjetske intervencije.
Kada su 1951. godine, prilikom obeležavanja desetogodišnjice formiranja Prve proleterske brigade, dodeljivana priznanja, među 282 nova nosioca ordena Narodnog heroja nije bilo Koče Popovića. Preživeli pripadnici brigade više puta su prekidali Titov govor ispred Doma garde u Topčideru povicima: „Koču za heroja! Koču za heroja!“ Dve godine kasnije, Koča se povlači iz vojne službe, a iste godine mu je dodeljen Orden narodnog heroja.
Koča je od 1953. do 1965. godine bio Ministar spoljnih poslova SFRJ. U tom periodu Jugoslavija je izgradila svoju politiku miroljubive koegzistencije i postala predvodnik pokreta nesvrstanih, za šta se Koča posebno zalagao. Popović je, kao šef diplomatije, svojom zapaženom aktivnošću u Ujedinjenim Nacijama i zalaganjem za principe miroljubive koegzistencije značajno doprineo povećanju ugleda Jugoslavije u svetu. Posle smene Rankovića na Brionskom plenumu, Koča je 1966. privremeno prihvatio dužnost potpredsednika Republike, postavši simbol liberalizacije društvenog života i slabljenja ideoloških stega. Pošto je video da je funkcija formalna, i da nema stvarnog uticaja, povukao se već naredne 1967. godine.
“Za razliku od onih pripadnika moje generacije ratnika i posleratnih funkcionera kojima je vlast bila prvi, ako ne i jedini cilj a varljivi sjaj funkcije maltene jedina politička i uopšte misaona preokupacija, za sebe bih mogao reći i ovo: imao sam sreću da, kad se ostajanjem u forumima i hijerarhiji više ništa nije moglo učiniti, postanem 'niko'. To me je održalo.”
Koča se definitivno povukao iz politike 1972. godine, nakon čistke liberala u Srbiji. On je podržavao politiku liberalizacije koju je vodilo tadašnje srpsko partijsko rukovodstvo. Proskribovani liberali (Marko Nikezić, Latinka Perović, Mirko Tepavac) su bili izloženi žestokoj kampanji kao antititoisti, sovjetofobi, i slično. Koča je tada zajedno sa njima dao ostavku na sve funkcije, čime se javno suprotstavio Titu. Ovu čistku je ocenio kao “jednu vrstu dvorskog (državnog) udara”, kao “zaverenički obračun s legitimnim zastupnicima demokratske orijentacije u Savezu komunista, u Srbiji i u Jugoslaviji.”
Naredne 1973. godine na Tjentištu se obeležavala 30. godišnjica bitke na Sutjesci, čemu su prisustvovale mnoge ugledne zvanice iz zemlje i inostranstva. Koča nije bio pozvan, zbog svog političkog istupanja na strani smenjenog srpskog rukovodstva. Međutim, Koča je došao svojim spačekom, smestio se u vojne šatore sa bivšim borcima, i otišao sledećeg jutra.
Koča ja iskazao poslednju počast vrhovnom komandantu Titu na njegovoj sahrani, kao jedan od odabranih saradnika koji su nosili njegov kovčeg. Ubrzo nakon Titove smrti izbile su demonstracije na Kosovu 1981. godine, koje su pratila masovna hapšenja Albanaca. Koča je tada govorio da je sloboda drugih neodvojiva od sopstvene slobode i da Albanci mogu biti državljani Jugoslavije, ali ne mogu biti srpski podanici.
 |
| Grob Koče Popovića u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju |
PERIOD RASPADA
Koča je, u dubokoj starosti, ponovo izašao u javnost uoči raspada SFRJ, kako bi uticao na mirno rešenje jugoslovenske krize. Tada je mirno govorio: "Ja sam protiv svakog nacionalizma, jer je nacionalizam najniži oblik društvene svesti".
Nakon Miloševićevog neuspelog "mitinga istine" u Sloveniji, Koča je kritikovao antislovenačko pisanje beogradske Politike, i uspostavljanje monopola na istinu. Konstantin Popović je verovao da “politika koja nas je bacila u nacionalistička razračunavanja nije uvezeno zlo, već je ona naše ogledalo i naša najrazornija žica”. On je govorio da se paralele između Miloševića i Tuđmana “prepoznaju po tome što veruju u silu i propagandu, a neistomišljenike teško podnose.” Koča je pred rat bez iluzija govorio: “U ovom trenutku ne vidim ni jedan uverljiv razlog da verujem u miran rasplet." Dopuštao je mogućnost da hrvatski i srpski nacionalistički lideri dođu do kompromisa, ali na račun trećih, tj. “da Bosna plati ceh”. Jasno je uviđao da glavni centri moći sve više zavise od "rastućih i uveliko naoružanih proustaških i pročetničkih, na sve spremnih agresivaca, čije je usmerenje u biti fašističko.”
Jedinu alternativu nacionalnom propadanju video je u modernoj jugoslovenskoj zajednici:
“U demokratskom jugoslovenstvu koje podrazumeva ispomaganje i toleranciju, vidim jedinu alternativu zatvaranju i samoubilačkom nacionalističkom razračunavanju. Što se mene tiče, ljudi i narodi koji žive na ovom geopolitičkom prostoru mogu jedino tako da se uključe u savremenu, evropsku i svetsku civilizaciju.”
U Beogradu je umro 20. oktobra 1992. godine. Poslednja želja mu je bila da na odru, ispred krematorijuma, bude sam, da pored njegovog kovčega izostane defile licemera. Svoju imovinu, koja se sastojala od spisa, beležaka, dokumenata, fotografija, radne sobe, velike biblioteke i kolekcije gramofonskih ploča, zaveštao je kao legat Arhivu Beograda.
(e-Novine)
No comments:
Post a Comment